จากพืชพื้นถิ่นในป่าพรุที่ชาวบ้านใช้ทำเสื่อและเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน สู่การพัฒนาเป็นงานจักสานร่วมสมัย และยังบอกเล่าเรื่องราวของวัฒนธรรม การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม การพัฒนาชุมชนได้อย่างลึกซึ้ง
• ความเป็นมาของงานจักสานกระจูดในภาคใต้
• กระบวนการผลิตดั้งเดิมที่ยังคงเอกลักษณ์
• การพัฒนาเทคโนโลยีและการบริหารจัดการสิ่งแวดล้อม
• แนวทางสู่อนาคตเพื่อเพิ่มมูลค่าและสืบทอดภูมิปัญญา
________
กระจูดเป็นพืชท้องถิ่นที่ขึ้นในพื้นที่ชุ่มน้ำหรือป่าพรุ เช่น ตำบลท่าสะท้อน จังหวัดสุราษฎร์ธานี และบางจังหวัดภาคใต้ เช่น พัทลุง (ทะเลน้อย, ชะอวด) สงขลา
• ใช้ในชีวิตประจำวันมานาน เช่น ทำเสื่อ กระบุง ปูนอน
• ใช้สีธรรมชาติ ไม่มีการย้อมสี
• คุณพัชรีเป็นรุ่นที่ 3 ที่สืบทอดภูมิปัญญา เริ่มมาตั้งแต่รุ่นคุณยาย (แม่เฒ่าเพียร นิ่มเผือก) และคุณแม่ (นางปรีฑา แดงมา)
• ถอนต้นกระจูดจากป่าพรุ
• คลุกโคลนขาว เพื่อให้เส้นเหนียว ไม่กรอบ
• ตากแดดจนแห้ง
• รีดเป็นเส้น
• จักสานเป็นผลิตภัณฑ์
ปี 2535 นางปรีฑา แดงมา นำสมุกที่จักสานจากกระจูดส่งประกวดที่พระตำหนักทักษิณราชนิเวศ ได้รางวัลชมเชย → จุดเริ่มเห็นศักยภาพเชิงพาณิชย์
ปี 2538 ตั้งกลุ่มแม่บ้านตำบลท่าสะท้อน
ปี 2549 พัฒนาเป็นกลุ่มวิสาหกิจชุมชนอย่างเป็นทางการ
คุณพัชรีเข้ามาสืบทอดรุ่นที่ 3 หลังจากทำงานกรุงเทพฯ นำสินค้ากลับไปขาย พบว่ามีความต้องการมาก จึงกลับมาพัฒนากลุ่มอย่างจริงจัง
การรีดเส้น จากเดิมใช้สากตำข้าวและแรงคน → พัฒนาเป็นเครื่องรีดใช้มอเตอร์ สามารถผลิตได้จำนวนมาก
การย้อมสี เดิมใช้สีธรรมชาติจากไม้เคี่ยม เปลือกไม้ ฯลฯ ปัจจุบันใช้สีเคมีเพื่อควบคุมคุณภาพและปริมาณ รองรับออเดอร์ที่มากขึ้น แต่กระแสรักษ์โลก ทำให้ความนิยมสีธรรมชาติเพิ่มขึ้น แม้จะย้อมยากเพราะเส้นกระจูดมัน ย้อมติดยากกว่าฝ้าย มีการร่วมมือกับมหาวิทยาลัยและหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อวิจัยและพัฒนา
• ผลิตภัณฑ์กระจูดได้รับการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.)
• เข้าร่วมโครงการ Green Product
• มีระบบบำบัดน้ำเสีย ไม่ปล่อยน้ำสีหรือสารเคมีลงสู่ดินโดยตรง
• มีการล้างสีส่วนเกินและจัดการอย่างถูกวิธี
ปัจจุบัน
• มีผู้ผลิตกระจูดหลายแห่ง แต่ในจังหวัดสุราษฎร์ธานีมีเพียงบ้านห้วยลึกที่รวมกลุ่มเป็นวิสาหกิจชุมชนอย่างจริงจัง
• ช่างฝีมือเริ่มมีอายุและสุขภาพไม่ดี ปริมาณการผลิตอาจลดลง
แนวทางในอนาคต
• มุ่งผลิตงานที่ซับซ้อน ประณีต และมีมูลค่าเพิ่มสูง
• พัฒนาสินค้าเพื่อรองรับทั้งตลาดในประเทศและต่างประเทศ
• รักษาฐานลูกค้าเดิมที่ยังนิยมสินค้าประเภทดั้งเดิม
รายการรอบตัวเรา วันอาทิตย์ 10.30 น. Chula Radio [28 ก.ย.68]
ผู้ดำเนินรายการ: รศ.ดร.ทวีวงศ์ ศรีบุรี ศูนย์บริการวิชาการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
วิทยากร: พัชรี จิรดิลก ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนหัตถกรรมจักสานกระจูด บ้านห้วยลึก จ.สุราษฎร์ธานี
