28 เมษายน 2021 ครบ 100 วันของการเข้ารับตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐของโจ ไบเดน
การกล่าวคำแถลงผลงานต่อรัฐสภาครั้งนี้ของไบเดนสำคัญตรงที่ไบเดนเข้ามาเป็นประธานาธิบดีสหรัฐท่ามกลางวิกฤตโควิด-19 และปัญหาเศรษฐกิจ ในวันสาบานตนเข้ารับตำแหน่ง (20 มกราคม 2021) ไบเดนได้สัญญาอะไรไว้กับประชาชนและได้ทำตามนั้นไหม?

การแถลงผลงานต่อสภา แม้ว่านัยหนึ่งเป็นการสื่อกับประชาชน แต่ก็รู้กันว่าเป็นการสื่อสารกับชาวโลกด้วย ดังนั้นชาวโลกจึงรอฟังว่ามีแนวทางฟื้นฟูเศรษฐกิจช่วงวิกฤตโควิด-19 อย่างไร เพราะปฏิเสธไม่ได้ว่าสหรัฐเป็นประเทศที่มีเศรษฐกิจขนาดใหญ่ของโลก ถ้าสหรัฐมีปัญหา เศรษฐกิจโลกก็เลี่ยงไม่พ้นที่ต้องได้รับผลกระทบไปด้วย

ถ้าอยากเป็นผู้นำด้านเศรษฐกิจของโลกต้องจัดการปัญหาเศรษฐกิจภายในให้เข้มแข็งเสียก่อน ด้วยเหตุนี้ ไบเดนจึงเสนอทุ่มงบประมาณมหาศาลเพื่อปฏิรูปเศรษฐกิจครั้งใหญ่ มีการลงทุนโครงสร้างพื้นฐาน สาธารณูปโภค และทรัพยากรมนุษย์ เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจมากขึ้น ทำให้สหรัฐมีความสามารถในการแข่งขันกับประเทศคู่แข่งมากขึ้น โดยเฉพาะกับประเทศจีน

• ครั้งนี้นับเป็นการปฏิรูปโครงสร้างพื้นฐานครั้งสำคัญนับจากสงครามโลกครั้งที่สองอันนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจ ขณะเดียวกันก็ต้องลงทุนในทรัพยากรมนุษย์ นั่นคือการศึกษา

• ไบเดนเอ่ยถึงประเทศจีนบ่อยครั้ง กล่าวคือ ใช้จีนเป็นจุดเน้นเพื่อให้คนอเมริกันหันมาสนับสนุนมาตรการทางเศรษฐกิจของไบเดน เพื่อที่สหรัฐยังคงมีความสามารถในการแข่งขันกับจีน เพราะจีนเป็นคู่แข่งที่น่าเกรงขาม หากไม่ทำ จีนอาจแซงหน้าสหรัฐไป

• ปัญหาคือแผนการนี้ต้องได้รับเสียงเห็นชอบจากสภาโดยอาศัยเสียงสนับสนุนทั้งสองพรรค (เดโมแครตและรีพับลิกัน) ซึ่งเอาเข้าจริง แม้แต่คนในพรรคเดียวกันกับไบเดนก็อาจไม่เห็นด้วยก็ได้

• ไบเดนย้ำว่า นี่คือการตัดสินใจครั้งสำคัญของ ส.ส. ผู้ซึ่งเป็นตัวแทนคนอเมริกันในการที่จะลงทุนให้กับลูกหลานของประเทศ เพราะพวกเขาคือทรัพยากรของประเทศที่จะผลักดันประเทศในวันข้างหน้าต่อไป

• มีคำถามว่าแล้วจะเอาเงินมาจากไหน? แผนการของไบเดนคือเก็บภาษีกับคนรวยและบริษัทใหญ่ในอัตราที่สูงขึ้น ซึ่งน่าจะสร้างความไม่พอใจให้คนจากพรรครีพับลิกัน

• มีคำเตือนจากไบเดน เราต้องดูประชาธิปไตยของประเทศเราว่าสามารถเอาชนะคำโกหก ความเกรี้ยวกราด ความเกลียดชัง ความกลัวที่ทำให้สังคมเราแตกแยกได้ไหม เราต้องเอาชนะปัญหาภายในของเราให้ได้ก่อนหากจะแข่งขันกับจีน (อัตตาธิปไตย) เพราะผู้นำจีนวิจารณ์ว่าประชาธิปไตยของสหรัฐกำลังเสื่อมถอยลง

• ในคำแถลง ไบเดนสามารถเชื่อมโยงเศรษฐกิจมหภาคถึงจุลภาค โครงสร้างพื้นฐาน สุขภาพ และทรัพยากรมนุษย์ให้ไปด้วยกันหมด มีคนบอกว่าข้อเสนอการปฏิรูปของไบเดนครั้งนี้คือ Major Economic Plan ครั้งสำคัญของประวัติศาสตร์สหรัฐนับตั้งแต่ New Deal ของอดีตประธานาธิบดีรูสเวลต์

หากประเมิน 100 วันแรกของไบเดน สิ่งที่เขาได้พูดไว้ในวันเข้ารับตำแหน่ง ที่เกิดผลชัดเจนคือ ไบเดนจัดการปัญหาโควิดได้ดี สามารถกระจายการฉีดวัคซีนไปทั่วประเทศ รวมถึงส่งความช่วยเหลือไปยังประเทศอื่น แง่หนึ่งก็เป็นประโยชน์กับสหรัฐด้วย เพราะจะไม่มีใครปลอดภัยหากทุกคนยังไม่ปลอดภัย

"ความเท่าเทียมกันทางเชื้อชาติและการปฏิรูประบบยุติธรรม" เป็นปัญหาเรื้อรังมานานแล้วในสหรัฐ โดยเฉพาะในกระบวนการยุติธรรมทางอาญาที่เจ้าหน้าที่รัฐกระทำต่อคนผิวสี

• จากกรณีคำตัดสินคดีจอร์จ ฟลอยด์ ไบเดนบอกว่า คำตัดสินครั้งนี้ส่งสารที่ชัดเจนว่าไม่มีใครอยู่เหนือกฎหมาย แต่มันยังไม่พอ เพราะการเหยียดผิวจากความแตกต่างทางเชื้อชาติยังคงอยู่ในกระบวนยุติธรรมของเรา และเป็นรอยด่างในจิตวิญญาณของอเมริกา อย่าปล่อยให้ถ้อยคำของจอร์จ ฟลอยด์ที่ว่า 'ผมหายใจไม่ออก' ตายไปพร้อมกับเขา เพราะพวกเรามีโอกาสที่จะเปลี่ยนแปลงวิถีทางของเรา อยากให้คดีนี้เป็นจุดเริ่มต้น ไม่ใช่จุดสิ้นสุดว่าได้แก้ไขปัญหาแล้ว

• มีผลสำรวจว่า สหรัฐเป็นประเทศประชาธิปไตยที่อัตราตำรวจฆ่าประชาชน (ในระหว่างการจับกุม) สูงถึง 33% เมื่อเทียบกับประเทศประชาธิปไตยอื่น และคนที่ถูกฆ่ามักเป็นคนผิวสี

• ไบเดนยอมรับว่าการเหยียดผิวเป็นปัญหาทางโครงสร้างของประเทศสหรัฐอเมริกา

• เป็นครั้งแรกที่ประธานาธิบดีกล่าวคำปราศรัยต่อสภาโดยที่คนข้างหลังประธานาธิบดีเป็นผู้หญิงทั้งคู่ นั่นคือ รองประธานาธิบดี (Kamala Harris) และประธานสภาผู้แทนราษฎร (Nancy Pelosi)

ไบเดนพูดเรื่องต่างประเทศค่อนข้างน้อยเมื่อเทียบกับเรื่องภายในของสหรัฐ

ประเด็นสำคัญเรื่องหนึ่งคือไบเดนตัดสินใจให้สหรัฐถอนตัวออกจากอัฟกานิสถาน คาดว่าคงถึงเวลาที่สหรัฐต้องจัดลำดับความสำคัญ เนื่องจากหากสหรัฐจะแข่งขันกับจีน การที่จมปลักอยู่ในอัฟกานิสถานตั้ง 20 ปีและทุ่มเงินไปมากมาย ไม่น่าเกิดประโยชน์อะไร ที่น่าสังเกตคือไบเดนมุ่งให้ความสำคัญกับเอเชีย โดยเฉพาะ Indo-Pacific ไบเดนกล่าวว่าสหรัฐจะไม่หนีไปจากพันธกรณีที่เคยมีอยู่กับประเทศพันธมิตร

ประเด็นอื่นๆ
• ไบเดนกลับมาให้ความสำคัญเรื่องผู้อพยพหลังจากที่อดีตประธานาธิบดีทรัมป์กีดกันเรื่องนี้ (นาที 59:12)
• ข้อสังเกตจากการประกาศผลรางวัลออสการ์ 2021 (นาที 49:54)
• ข้อเสนอ 5 ข้อต่อสถานการณ์ในเมียนมาเพื่อหยุดยั้งความรุนแรงในเมียนมาจากการประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียนเมื่อวันที่ 24 เมษายน 2564 (นาที 65:10)
_________________
รายการรัฐศาสตร์สู่สังคม
ศาตราจารย์กิตติคุณ ดร.ไชยวัฒน์ ค้ำชู และ ผศ.ดร.ปราณี ทิพย์รัตน์ ภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย