• การประชุมสุดยอดผู้นำจีน-สหรัฐ ช่วยลดหรือตอกย้ำความขัดแย้งในระเบียบโลก
• 30 ปี ความสัมพันธ์อาเซียน-จีน ปากกับใจของมหาอำนาจจีนตรงกันหรือไม่

โจ ไบเดน ประธานาธิบดีสหรัฐ และสี จิ้นผิง ประธานาธิบดีจีน ได้ร่วมการประชุมสุดยอดทางไกลผ่านระบบ Virtual meeting (15 พฤศจิกายน 2021) สาระสำคัญจากการพูดคุยครั้งนี้ทำให้อนาคตของความสัมพันธ์ระหว่างจีน-สหรัฐดีขึ้น หรือตอกย้ำความขัดแย้งในระเบียบโลกให้มากกว่าเดิม

• สรุปบทสัมภาษณ์ของเซี่ย เฟิง รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงต่างประเทศของจีน จากการประชุมสุดยอดครั้งนี้

• สื่อมวลชนจีนสรุปผลการประชุมครั้งนี้ว่าเป็นไปอย่างสร้างสรรค์ มีเนื้อหาสาระอย่างดี ขณะที่สื่อมวลชนสหรัฐกลับบอกว่าไม่มีอะไรใหม่ ไม่เห็นข้อตกลงอะไรที่เป็นรูปธรรม

• ย้อนกลับไปสมัยที่โจ ไบเดน เป็นรองประธานาธิบดีสหรัฐ (ประมาณสิบปีที่แล้วตอนเยือนจีน) ได้พูดว่าความมั่งคั่งของจีนและสหรัฐเป็นกุญแจสำคัญต่อการฟื้นฟูเศรษฐกิจของโลก ทั้งสองประเทศต้องหาหาทางร่วมมือกันเพื่อสร้างเสถียรภาพให้ระบบเศรษฐกิจของโลก

• ต้องบอกว่าวัตถุประสงค์ของการประชุมสุดยอดครั้งนี้ไม่ได้ต้องการบรรลุข้อตกลงอะไร แต่เพื่อต้องการสร้างความเข้าใจกันมากกว่า เมื่อรู้จุดยืนของแต่ละฝ่ายจะช่วยป้องกันการขยายความขัดแย้งที่อาจกระทบต่อระเบียบโลก

• ภายนอกที่ดูเหมือนขัดแย้ง แต่มหาอำนาจจีนและสหรัฐต่างรู้ดีว่าระบบเศรษฐกิจต้องพึ่งพาอาศัยกันและกัน การทำสงครามก็เช่นกัน ล้วนไม่เป็นผลดีเพราะเจ็บตัวทั้งคู่

• เรื่องไต้หวันยังเป็นประเด็นร้อนและละเอียดอ่อนในการพูดคุยครั้งนี้

• ความแตกต่างระหว่าง One China Policy ของสหรัฐ และ One China Principle ของจีน

• เป็นไปไม่ได้ที่จีนจะรวมไต้หวันโดยไม่ต้องใช้กำลัง

• วิเคราะห์สาเหตุที่สหรัฐไม่เชิญไทยเข้าร่วมประชุม ซึ่งต้องแยกกับประเด็นที่ว่าสหรัฐยังมองไทยเป็นพันธมิตรที่เก่าแก่ที่สุด มีความสัมพันธ์ทางการทูตต่อเนื่องยาวนาน

• การกำหนดว่าประเทศใดได้เข้าร่วมประชุมครั้งนี้ ความเป็นประชาธิปไตยหรือไม่ ไม่ใช่เงื่อนไขเดียว ยังมีผลประโยชน์ทางยุทธศาสตร์อยู่ด้วย

• ไม่มีประชาธิปไตยประเทศไหนสมบูรณ์แบบ แต่ประชาธิปไตยเป็นระบอบที่ทำงานได้ คุยกันได้

• มองว่านี่คือการแข่งขันการเผยแพร่อุดมการณ์ที่ต่างกันของสหรัฐและจีน

ปี 2021 ครบรอบ 50 ปีที่นักกีฬาสหรัฐได้รับเชิญให้ไปเล่นปิงปองที่จีน ตอนนั้นสหรัฐและจีนยังไม่สถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างกัน ย้อนรอยที่มาในปี 1971 ว่าเกิดอะไรขึ้น ก่อนที่ Henry Kissinger จะกรุยทางเปิดความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีนในเวลาต่อมา

ปี 2021 ครบรอบ 30 ปี ความสัมพันธ์อาเซียน-จีน จีนต้องการให้ภูมิภาคนี้เป็นเขตอิทธิพลของจีนเหมือนกับที่สหรัฐเคยให้ภูมิภาคลาตินอเมริกาเป็นเขตอิทธิพลของสหรัฐหรือไม่ อย่างไร

• เป้าหมายการก่อตั้งอาเซียนปี 1967 คือต่อต้านคอมมิวนิสต์ ตอนนั้นจีนจึงถูกมองเป็นศัตรูในทางอุดมการณ์ อาเซียนเริ่มความสัมพันธ์กับจีนหลังสงครามเย็นสิ้นสุด

• แม้จีนจะเข้ามามีปฏิสัมพันธ์กับอาเซียนหลังคู่เจรจาอื่น แต่กลับมีความสัมพันธ์ที่ก้าวหน้ามากกว่า

• สุนทรพจน์ (หวานจ๋อย) ของสี จิ้นผิง แต่ (บาง) ประเทศในอาเซียนรู้สึกอย่างนั้นกับจีนจริงหรือไม่ "จีนจะพูดอย่างไรก็ได้ เราฟัง แต่ต้องทำเราถึงเชื่อ"

• สรุปผลการประชุมอาเซียน-จีน 2 ครั้ง (เดือนตุลาคมและพฤศจิกายน 2021) อดีตและสิ่งที่จะเกิดขึ้นต่อไป

รายการรัฐศาสตร์สู่สังคม
ศาตราจารย์กิตติคุณ ดร.ไชยวัฒน์ ค้ำชู และ ผศ.ดร.ปราณี ทิพย์รัตน์ ภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย