[1] กอร์บาชอฟ รัฐบุรุษผู้พยายามสร้างระเบียบโลกให้เกิดสันติภาพอย่างแท้จริง (นาที 2:15)

[2] สงครามของปูตินในยูเครน (นาที 36)

[3] หลังการเยือนไต้หวันของเพโลซีกับการท้าทายระหว่าง One China Policy ของสหรัฐ กับ One China Principle ของจีน (นาที 58:40)
__________

ไม่ว่าเราจะมอง มิคาอิล กอร์บาชอฟ ในฐานะผู้นำคนสุดท้ายของสหภาพโซเวียต ผู้ที่ยุติสงครามเย็น หรือผู้ที่ทำให้สหภาพโซเวียตล่มสลาย ปฏิเสธไม่ได้ว่าท่านมีคุณูปการและผลงานสำคัญที่ทิ้งไว้ให้กับโลก

• กลาสนอสท์-เปเรสตรอยกา การปฏิรูปประเทศขนานใหญ่ของสหภาพโซเวียต
กลาสนอสท์-เปเรสตรอยกา คือการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจและการเมืองของสหภาพโซเวียต โดยทำอย่างเปิดกว้างและโปร่งใส และแนะนำหนังสือ กลาสนอสท์-เปเรสตรอยกา: กอร์บาชอฟปฎิรูป เขียนโดย ประทุมพร วัชรเสถียร

• สาเหตุสำคัญที่ทำให้กอร์บาชอฟตัดสินใจปฏิรูปประเทศ
เพราะสหภาพโซเวียตภายใต้การนำของพรรคคอมมิวนิสต์ไม่สามารถแข่งขันกับประเทศตะวันตก โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกา ช่องว่างเริ่มห่างกันมาก

• กอร์บาชอฟ บุคคลที่ผลักดันให้ยุติสงครามเย็น
3 ธันวาคม ค.ศ. 1989 กอร์บาชอฟและจอร์ บุช (ผู้พ่อ) จับมือกันและประกาศยุติสงครามเย็น

• แต่ในที่สุดสหภาพโซเวียตก็ล่มสลาย
ส่วนหนึ่งเกิดจากระบบยังไม่พร้อม เพราะการปฏิรูปประเทศต้องใช้เวลา

• สุนทรพจน์ครั้งสุดท้ายของกอร์บาชอฟ
ท่านเสียใจที่การปฏิรูปล้มเหลว ทำให้สหภาพโซเวียตล่มสลาย แต่ความสำเร็จที่ยังอยู่คือการส่งเสริมเสรีภาพทางการเมืองและเศรษฐกิจ ผลักดันให้รัสเซียมีแนวทางเป็นประชาธิปไตย

• จีนเรียนรู้ความผิดพลาดจากการปฏิรูปที่ล้มเหลวของสหภาพโซเวียต
จีนเห็นตัวอย่างความผิดพลาดของสหภาพโซเวียตที่ปฏิรูปประเทศในช่วงเวลาที่ยังไม่พร้อมทั้งเรื่อง 1. เศรษฐกิจยังไม่ดี 2. ไม่จัดการปัญหาคอร์รัปชัน 3. กองทัพจงรักภักดีต่อตัวบุคคลมากกว่าประเทศ

• มิคาอิล กอร์บาชอฟ นักการเมืองที่นึกถึงประชาชน
1. ประเทศตะวันตกชื่นชมมิคาอิล กอร์บาชอฟ ในฐานะผู้นำที่กล้าเปลี่ยนแปลงสังคมไปทางที่ดีขึ้น โดยเฉพาะการเดินหน้าลดอาวุธและต่อต้านสงคราม
2. ไม่ว่ารัสเซียจะยิ่งใหญ่เพียงใดก็ตาม แต่ถ้าไม่เห็นหัวประชาชนก็ไม่มีประโยชน์อะไร ประชาชนต้องมีความสุขด้วย

• เมื่อปูตินขึ้นมาเป็นประธานาธิบดี ทำให้ความพยายามปฏิรูปของกอร์บาชอฟเท่ากับศูนย์

• ตอนยูเครนแยกตัวออกจากสหภาพโซเวียต
• เหตุผลที่ปูตินใช้อ้างเพื่อรุกรานยูเครน
• สิ่งที่ทำให้ปูตินตัดสินใจรุกรานยูเครนในช่วงเวลานั้น ส่วนหนึ่งเกิดจากการประเมินพลาดของหน่วยข่าวกรองรัสเซีย
• ทำไมปูตินไม่ประสบความสำเร็จในสงครามยูเครน
• สงครามยิ่งนานวันยิ่งยืดเยื้อและถลำลึกทั้งสองฝ่าย

• หลังจากการเยือนไต้หวันของแนนซี เพโลซี ประธานสภาผู้แทนราษฎรสหรัฐ ก็มีสมาชิกรัฐสภาสหรัฐตามมาอีก

• ทำไมสหรัฐอเมริกายังท้าทายจีน (ทั้งที่จีนพูดซ้ำแล้วซ้ำเล่าว่าอย่าละเมิดอธิปไตยของจีน เพราะจีนถือว่าไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของจีน)

• ทำไมจีนไม่ตอบโต้สหรัฐ (ถ้ามองว่าการกระทำของสหรัฐเป็นการละเมิดอธิปไตยของจีน) เรื่องนี้ต้องย้อนไปที่มติปี 1971 ที่สหรัฐหันมาสนับสนุนจีนให้เข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติแทนที่ไต้หวัน

• จุดยืนของสหรัฐที่ต่อมติปี 1971

• สหรัฐถูกมองว่านโยบายที่มีต่อจีนและไต้หวันเป็น Strategic Ambiguity (คลุมเครือ)

• ในทางกฎหมายระหว่างประเทศ ไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของจีนหรือไม่

• ในทางพฤตินัย จีนยืนกรานว่าและรวมถึงการที่ทั่วโลกยอมรับว่าไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของจีน

• หลังจากสหรัฐสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีน ปีต่อมาสหรัฐก็ทำข้อตกลง Taiwan Relations Act กับไต้หวัน

• ความหมายของ One China Policy หรือนโยบายจีนเดียวของสหรัฐ (แตกต่างจาก One China Principle หรือหลักการจีนเดียวของจีน)

รายการรัฐศาสตร์สู่สังคม
ศาตราจารย์กิตติคุณ ดร.ไชยวัฒน์ ค้ำชู และ ดร.ปราณี ทิพย์รัตน์ ภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย