จอห์น วิลเลี่ยมส์ เป็นนักประพันธ์เพลง นักเปียโน และผู้อำนวยเพลงชื่อดังชาวอเมริกัน มีชื่อเสียงมากด้านดนตรีประกอบภาพยนตร์ แต่ก็ยังแต่งเพลงในแนวซีเรียส มิวสิก ไว้พอสมควร เช่น เพลง ‘ต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์’ (The Five Sacred Trees) ที่จะเล่าให้ฟังในบทความนี้\

จอห์น วิลเลี่ยมส์ ได้รับแรงบันดาลใจในการแต่งเพลง ‘ต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์’ จากข้อเขียนของ โรเบิร์ต เกรฟส์ (Robert Graves) กวีและนักเขียนชาวอังกฤษ ที่สนใจและเชี่ยวชาญเรื่องราวตำนานเก่าแก่ของคนโบราณ โดยเฉพาะตำนานการบวงสรวงต้นไม้ในฐานะผู้พิทักษ์โลกและเป็นจิตวิญญาณศักดิ์สิทธิ์

ต้นไม้ใหญ่นั้นศักดิ์สิทธิ์ในตัวเอง กล่าวตามความเชื่อของคนไทย ต้นไม้ใหญ่เป็นทั้งบ้านเรียกกันในภาษาวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ก็คือ เป็นโรงงานผลิตและแหล่งหมุนเวียนของก๊าซออกซิเจนและคาร์บอนไดอ็อกไซด์ ซึ่งเป็นระบบที่ทำให้วัฏจักรของสิ่งมีชีวิต พื้นพิภพ และจักรวาล ขับเคลื่อนหมุนเวียนไปได้

ตำนานเกี่ยวกับการบูชาต้นไม้ของคนโบราณที่จุดประกายให้จอห์น วิลเลี่ยมส์ ประพันธ์เพลงนี้ คือ ตำนานของชาวเคลต์หรือเคลติก ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองของดินแดนแถบเวลส์และไอร์แลนด์ จอห์น วิลเลี่ยมส์ กล่าวไว้ในข้อเขียนที่แสดงถึงแรงบันดาลใจในการประพันธ์เพลงนี้ไว้ด้วยว่า

“ขณะนี้ เมื่อพวกเราเริ่มตระหนักถึงผลร้ายของการตัดไม้ทำลายป่า ตำนานโบราณที่น่าซาบซึ้งประทับใจเหล่านี้ก็แสดงให้เห็นว่า บรรพบุรุษของเราเมื่อหลายร้อยปีมาแล้ว ก่อนจะล้มต้นไม้ แต่ละต้น พวกเขาต้องร่ายบ่นมนตรา ทำพิธีขอขมากันอย่างจริงจัง มนตราแต่ละบทก็รจนาขึ้นมาสำหรับต้นไม้แต่ละชนิด; เช่นมนตราบทนี้สำหรับต้นเมเปิล บทนี้สำหรับต้นเอล์ม บทนี้สำหรับต้นแอช เป็นต้น

กวีเอก โรเบิร์ต เกรฟส์ เขียนถึงเรื่องราวเหล่านี้ไว้ อ่านแล้วทำให้ผมได้แรงบันดาลใจอย่างมาก ที่จะแต่งเพลงนี้ โดยให้ปี่บาสซูนเป็นตัวชูโรง เพราะในความคิดผม ปี่บาสซูนเป็นเครื่องดนตรี ที่ใกล้เคียงกับต้นไม้มากที่สุด”

บทเพลงต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ของจอห์น วิลเลี่ยมส์ ประกอบด้วยบทย่อยในลีลาและบรรยากาศของต้นไม้ 5 ชนิดด้วยกัน
1. บทแรก ชื่อ Eo Mugna เป็นบทสรรเสริญและคารวะต้นโอ๊ค (oak) ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความแข็งแกร่ง ตามตำนานของชาวเคลต์กล่าวว่า รากของต้นโอ๊คใหญ่ ชอนไชลึกลงไปลึกลงไปในดินจนถึงบ่อน้ำพุคอนเนีย (Connia’s Well) ในอีกโลกหนึ่ง นอกจากนี้ แรงบันดาลใจ อีกประการหนึ่งคือ ปี่ยูอิลเลี่ยน (Uillean Pipe) ของชนพื้นเมืองชาวไอริช ปี่ชนิดนี้เป็นบรรพบุรุษของปี่บาสซูนที่เรารู้จักกัน และตามตำนานเชื่อกันว่า เสียงของปี่ชนิดนี้สามารถปลุกจิตวิญญาณของต้นโอ๊คหรือต้นมักนาและน้ำพุศักดิ์สิทธิ์ได้

2. บทที่สองชื่อ Tortan ตามตำนาน ต้นทอร์ทัน เกี่ยวพันกันกับแม่มดและมนตราวิเศษของ แม่มด ผู้แต่งให้ซอเป็นเสียงสัญลักษณ์ของแม่มด บรรเลงน่วมไปกับเพลงจากปี่บาสซูน ตัวแทนของต้นไม้

3. บทที่สามชื่อ Eo Rosa ต้นไม้ชนิดนี้ฝรั่งรู้เรียกกันทั่วไปว่า ต้นยิว (yew) พบได้ในดินแดนไอร์แลนด์และทั่วยุโรป เชื่อกันว่าเป็นพันธุ์ไม้ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก และยังพบทั่วไปในลานกว้างของโบสถ์ทั่วอังกฤษเพราะไม้ชนิดนี้ใช้เป็นสัญลักษณ์แห่งความตายและการเกิดใหม่ มีการพบการใช้กิ่งหรือใบของต้นยิว วางบนหลุมฝังศพ เป็นเครื่องระลึกถึงผู้วายชนม์
เพลงท่อนนี้ประณีตงดงามด้วยเสียงของพิณฮาร์พ บรรเลงประกอบท่วงทำนองของปี่บาสซูน ที่ลอยอยู่เหนือแนวฮาร์พ

บทที่สี่ชื่อ Craeb Uisnig ชื่อนี้เป็นชื่อภาษาเคลต์ของต้นแอช (ash) ตามตำนานกล่าวว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งการต่อสู้ ผู้แต่งจึงให้ท่อนนี้เสมือนเป็นเสียงเพลงแห่งการต่อสู้ของเหล่าภูติผีปีศาจ

บทสุดท้ายชื่อ Dathi ไม้ชนิดนี้ยกย่องกันว่าเป็นเทพธิดาแห่งแรงบันดาลใจของเหล่ากวี (muse of poets) และตามตำนานชาวเคลต์ ยังกล่าวกันว่าเป็นไม้ต้นสุดท้ายที่ล้มลงในป่าโบราณ เสียงเพลงท่อนนี้จึงเศร้าสร้อยดุจเพลงแห่งการจากลา

ขอเชิญติดตามฟัง “บทเพลงต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์” ในรายการพิเศษ “จิตวิญญาณแห่งรุกขชาติ” คืนวันพฤหัสบดีที่ 17 กันยายนที่จะถึงนี้