บทเพลง ‘สยามโซนาตา’ เป็นเพลงเดี่ยวเปียโน ในลักษณะเปียโนโซนาตา (piano sonata) ประพันธ์โดยอาจารย์ ณัฐ ยนตรรักษ์ ศิลปินศิลปาธร นักประพันธ์เพลงและนักเปียโนเอกของไทย อาจารย์แต่งเพลงบทนี้ไว้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545

โซนาตาบทนี้ เป็นผลงานขนาดใหญ่บทที่ 3 ของอาจารย์ เป็นเพลงที่มีฉันทลักษณ์ดนตรีแบบโซนาตาของดนตรีคลาสสิกฝรั่ง คือเป็นเพลงเดี่ยวเครื่องดนตรี ประกอบด้วยกระบวนย่อย 3 หรือ 4 กระบวน ในแต่ละกระบวนมีการนำเสนอและคลี่คลายทำนองหลัก ซึ่งเป็นประเด็นความคิดสำคัญในแต่ละท่อน

สำหรับในสยามโซนาตา ทำนองหลักของแต่ละกระบวนเป็นทำนองเพลงที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละภูมิภาคในราชอาณาจักรสยาม จึงให้ชื่อว่า ‘สยามโซนาตา’ ผู้แต่งได้นำทำนองหลักเหล่านี้มาเรียงร้อย และคลี่คลายอย่างวิจิตรบรรจง ตามกลวิธีและการประสานเสียงแบบเพลงคลาสสิกฝรั่ง แต่ควบคุมน้ำเสียงเพลงให้เป็นสำเนียงและบรรยากาศแบบไทยๆ

สยามโซนาตา ประกอบด้วย 4 กระบวน
1. บทเพลงเริ่มด้วยกระบวนที่สง่างาม สะท้อนถึงท้องถิ่นภาคกลาง ที่เป็นหัวใจของราชอาณาจักร ในกระบวนนี้มีทำนองหลัก 2 ทำนอง ได้แก่ ทำนองจากเพลง ‘แขกมอญบางขุนพรหม เถา’ พระนิพนธ์ใน สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต และทำนองเพลง ‘เกี่ยวข้าว’ ซึ่งเป็นเพลงพื้นบ้านภาคกลาง

2. กระบวนที่สองมีจังหวะค่อนข้างเร็ว แจ่มใสสนุกสนาน สะท้อนถึงท้องถิ่นภาคอีสาน จังหวะสนุกๆของท่อนนี้ ชวนให้นึกถึง ‘การเซิ้ง’ ของคนอีสาน ทำนองหลักที่ใช้เป็นทำนองเพลง ‘เต้ยสามจังหวะ’ ของอีสาน และมีการใช้เปียโนแทนเสียงแคนด้วยในบางช่วงบางตอน

3. กระบวนที่สามมีลีลาแช่มช้า สะท้อนถึงบรรยากาศสงบ ร่มเย็น เนิบนาบของภาคเหนือ ทำนองหลักที่ใช้คือเพลง ‘เงี้ยวรำลึก’

4. กระบวนส่งท้ายมีจังหวะเร็ว ระทึกใจ และสง่างามในช่วงท้าย สะท้อนถึงวัฒนธรรมดนตรีและภาษาของชาวใต้ ทำนองหลักที่ใช้คือ ‘เพลงกราวตะลุง’ และ ‘เพลงมองเลยะ’

ความพยายามของผู้ประพันธ์และผลงานอันงดงามชิ้นนี้ มีความสำคัญในแง่ที่ว่า สามารถนำทำนองเพลงที่เป็นตัวแทนของทุกภาคในดินแดนสยาม มาประมวลไว้ในที่เดียวกัน และยังประสบความสำเร็จตามเจตนาของผู้ประพันธ์ ที่ต้องการให้เพลงบทนี้แสดงถึง ตัวตนหรืออัตลักษณ์ไทยที่สามารถยืนหยัดอยู่ร่วมในโลกปัจจุบันที่เป็นสากล อย่างมีเกียรติและคงสง่าราศีของความเป็นไทยได้อย่างภาคภูมิ โดยมีท่วงทำนอง สำเนียงและบรรยากาศของเพลงที่สื่อถึงความเป็นไทย สอดร้อยซ่อนเร้นอยู่ในกรอบของเสียงประสานและฉันทลักษณ์ของเพลงคลาสสิกฝรั่งซึ่งเป็นสากล

ขอเชิญติดตามรับฟัง สยามโซนาตา ประพันธ์และบรรเลงเปียโน โดย อาจารย์ณัฐ ยนตรรักษ์ ในรายการคืนวันพฤหัสบดีที่ 22 เมษายนในรายการพิเศษ ‘สยามของเรา’ (Siam as It Is)