• ในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นช่วงเวลาหัวเลี้ยวหัวต่อของการปฏิรูปประเทศ ต้องปรับสยามเก่าให้เป็นสยามใหม่ สยามติดต่อกับชาวตะวันตกมากขึ้น แต่เป็นการติดต่อในลักษณะที่ชาวสยามต้องปรับตัวเองให้เข้าหาชาวตะวันตกมากกว่าที่ชาวตะวันตกจะปรับเข้าหาเรา กุญแจสำคัญดอกหนึ่งที่ใช้ในการปรับเข้าหาวัฒนธรรมตะวันตกคือ การปรับรายละเอียดในวิถีชีวิตประจำวัน หนึ่งในนั้นคือ เรื่องอาหารการกิน

• การเสวยพระกระยาหารเริ่มใช้ธรรมเนียมตามแบบตะวันตกมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 แต่เริ่มเข้มข้นขึ้นในรัชกาลที่ 5 ส่วนหนึ่งก็เพื่อให้ราชสำนักคุ้นชินกับวิถีตะวันตก หากต้องติดต่อกับฝรั่ง ต้องกินอาหารฝรั่งเป็น และใช้เครื่องมือในการรับประทานอาหารให้เป็นด้วย

• ในสมัยรัชกาลที่ 5 มีการปรับบัญชีเครื่องเสวย มีพระราชนิยมให้จัดเมนูพระกระยาหาร 2 ชุด คือ เครื่องฝรั่งและเครื่องไทย แล้วค่อยเป็นเครื่องหวาน ซึ่งห้องพระเครื่องต้นยังคงมีธรรมเนียมการจัดเมนูเครื่องเสวยสืบมาจนถึงทุกวันนี้ นอกจากนี้ยังมีการพิมพ์บัตรแสดงรายการอาหารแก่ผู้ร่วมโต๊ะเสวยด้วย

• รัชกาลที่ 5 ทรงพิถีพิถันและทรงเอาพระทัยใส่มากในเรื่องอาหารการกิน ปรากฏอยู่ใน "บันทึกความหิว" ตอนหนึ่งในพระราชนิพนธ์ "ไกลบ้าน"

รายการไทยศึกษา
อ.วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์ สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ผศ.ดร.ดินาร์ บุญธรรม ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย