26 มกราคม วันพ่อขุนเม็งรายมหาราช
แม้ประวัติศาสตร์ชาตินิยมถือว่าสุโขทัยเป็นอาณาจักรแรกของคนไทย แต่ต้องไม่ลืมว่า ก่อนหน้าที่จะเกิดอาณาจักรสุโขทัย บริเวณแผ่นดินไทยมีบ้านเมืองที่เกิดขึ้นก่อนหน้านั้นแล้ว หนึ่งในนั้นคือ ล้านนา อาณาจักรที่อยู่ร่วมสมัยกับสุโขทัย แต่เป็นอาณาจักรอิสระ (เช่นเดียวกับน่าน ละโว้ นครศรีธรรมราช)

ในจารึกล้านนา เรียกพระนามเม็งรายว่า "พญามังราย" ไม่มีจารึกไหนของล้านนาปรากฏคำว่า เม็งราย จากการวิเคราะห์ของนักประวัติศาสตร์ไทยยุคหลังสันนิษฐานว่าการเรียก เม็งราย อาจเป็นการเรียกที่ผิด

เรื่องนี้สืบสาวย้อนไปเมื่อคราวอังกฤษได้พม่าเป็นอาณานิคม มีความพยายามของอังกฤษในการผนวกดินแดนล้านนาเป็นของพม่าด้วย หนึ่งในเหตุผลที่อังกฤษใช้อ้างคือชื่อเรียกพระนาม มังราย เพราะแม้แต่ปฐมกษัตริย์ล้านนายังใช้ชื่อว่า มัง ซึ่งเป็นคำนำหน้าชื่อคนชั้นสูงของพม่า เช่น มังมหานรธา (ทั้งที่คนพม่าออกเสียง มัง ว่า มิน) ในเวลาต่อมา ในพงศาวดารโยนกจึงจงใจเขียนพระนาม มังราย เป็น เม็งราย

• ราชวงศ์มังรายหมดวงศ์ไปตั้งแต่การขยายอิทธิพลของพม่าในราชวงศ์ตองอู เมื่อคราวพระเจ้าหงสาวดีบุเรงนองอยากเอาชนะเหนือกรุงศรีอยุธยา จึงต้องกำราบล้านนาให้ได้ก่อนเพื่อเอามาเป็นทรัพยากรสำหรับมาสู้ศึกกับอยุธยา

• การผูกไมตรีกับพ่อขุนรามคำแหงมหาราชของสุโขทัยและพ่อขุนงำเมืองของพะเยา

• การปูทางเพื่อสร้างอาณาจักรล้านนาให้เป็นปึกแผ่นด้วยการรวบรวม เชียงราย-เวียงกุมกาม-เชียงใหม่ ของพญามังราย ก่อนจะมาเป็น "นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่" เมืองหลวงใหม่ของล้านนาในเวลาต่อมา
_____________
รายการไทยศึกษา
อ.วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์ สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ผศ.ดร.ดินาร์ บุญธรรม ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย