เพลง Amul, Taste of India
เพลงที่เปิดไปวันนี้คือโฆษณาหนึ่งของอมูล (Amul) ซึ่งเนื้อหาสาระไปไกลมากกว่าการขายผลิตภัณฑ์ คือต้องการจะบอกว่าอมูลคือเรื่องราวเดียวกับอินเดีย ในเพลงเราจะได้ยินคำว่า Taste of India ซึ่งเป็นสโลแกนของอมูลด้วย

ไปอินเดียทีไรผมจะมองหา ผลิตภัณฑ์ของอมูล (Amul) เพื่อซื้อติดมือกลับบ้าน ถ้าอากาศร้อนก็จะมองหาไอศกรีมของอมูลเพื่อดับร้อน คงไม่ใช่แค่ตัวผมเท่านั้น อีกหลายคนไม่ว่าจะเป็นชาวต่างชาติที่สันทัดเรื่องอินเดีย หรือชาวอินเดียจำนวนมากต่างก็นิยมบริโภคผลิตภัณฑ์ของอมูลกันอย่างกว้างขวาง ไม่น่าแปลกใจเลยว่าทำไม “Taste of India” หรือ “รสชาติของอินเดีย” จึงเป็นสโลแกนของอมูล

ที่มาจากชื่อสหพันธ์การตลาดนมคุชราต (Gujrat) ตั้งอยู่ในเมืองอานันท์ รัฐคุชราต สมาคมสหกรณ์แห่งนี้อยู่ภายใต้กรรมสิทธิ์ของ “Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation Limited” สังกัดกรมสหกรณ์ รัฐบาลมลรัฐคุชราต

มีจำนวนสมาชิกผู้ผลิต 717,850 กำลังการผลิตนมรวม 8.1 ล้านลิตรต่อวัน จำนวนหมู่บ้านที่เข้าร่วมคือ 1269

หลายคนอาจเริ่มสงสัยแล้วว่า ส่วนใหญ่เราจะได้ยินแต่คำว่าบรรษัทข้ามชาติหรือบริษัทข้ามชาติ แต่อมูลเป็นสหกรณ์ข้ามชาติ ไม่ใช่บรรษัทข้ามชาติ เพราะเหตุใดจึงเป็นเช่นนี้

เหตุที่อมูลเป็นสหกรณ์ข้ามชาติก็เพราะประวัติศาสตร์การก่อตั้งของอมูล

ซึ่งเราไปทำความเข้าใจประวัติความเป็นมาของการก่อตั้งอมูลเสียก่อน ใคร่แจ้งให้ท่านผู้ฟังทราบด้วยว่า ข้อมูลส่วนใหญ่ของรายการเราในวันนี้มาจากเว็บไซต์ของอมูล คือ https://www.amuldairy.com/index.php

อมูลก่อตั้งวันที่ 14 ธันวาคม ค.ศ. 1946 ประมาณ 1 ปี ก่อนอินเดียจะได้รับเอกราชจากอังกฤษ

การก่อตั้งอมูลเกิดขึ้นเพราะต้องการตอบโต้การหาประโยชน์จากเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมรายย่อย ผู้แสวงหาประโยชน์คือบริษัทและพ่อค้าคนกลาง ซึ่งในเวลานั้นสภาพก็ประมาณการผูกขาดคือเป็นผู้กำหนดราคานมและเป็นการกำหนดโดยพลการ เรื่องราวทั้งหมดเกิดขึ้นในเขตเกฑา (Kaira) แห่งมลรัฐคุชราต

เพื่อให้ท่านผู้ฟังทราบตั้งแต่แรก โคนมคือศัพท์ภาษาไทยที่เราใช้ แต่เวลาเราพูดถึงนมในรายการจะหมายถึง “นมควาย”

ทว่าพวกเขาก็ทำอะไรไม่ได้เพราะผู้ผูกขาดมีอำนาจในการกำหนดราคา ส่วนหนึ่งที่ทำให้เขาทำเช่นนั้นได้ก็เพราะเขาควบคุมอุปทานนมไปยังบอมเบย์ (มุมไบ) ด้วย

อีกส่วนหนึ่งก็เพราะนมเป็นสินค้าที่เน่าเสียง่าย เกษตรกรจึงถูกบังคับให้ขายนมตามราคาที่เสนอมา บ่อยครั้งที่พวกเขาต้องขายครีมและเนยใสที่ได้จากนมในราคาถูก

เกษตรกรโคนมรายย่อยเหล่านี้ส่วนใหญ่ไม่รู้หนังสือ แต่ที่พวกเขารู้ดีคือระบบที่ผู้รับเหมาซื้อผลผลิตได้ในราคาต่ำและจัดการขายได้กำไรมหาศาลนั้นไม่ยุติธรรมเลย

นั่นคือต้องขนส่งนมจากอานันท์ไปยังบอมเบย์ ซึ่งมีระยะทางประมาณสี่ร้อยกว่ากิโลเมตร และจะสามารถขนส่งได้ก็ต้องเป็นนมที่พาสเจอร์ไรซ์ในอานันท์เท่านั้น

ด้วยเหตุนี้รัฐบาลบอมเบย์จึงทำข้อตกลงกับบริษัทพอลสันส์ จำกัด (Polsons Limited) เพื่อจัดหานมจากอานันท์ไปยังบอมเบย์อย่างสม่ำเสมอ ข้อตกลงดังกล่าวเป็นที่น่าพอใจอย่างมากต่อทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง รัฐบาลได้กำไร พอลสันส์ทำกำไรได้ดี ผู้รับเหมาหรือคนกลางก็ได้ส่วนแบ่งก้อนใหญ่ แต่เกษตรกรโคนมรายย่อยลำบากมาก

พวกเขาส่งตัวแทนไปพบสารทาร วัลลภภาย ปาเตล (Sardar Vallabhbhai Patel) ผู้ซึ่งสนับสนุนสหกรณ์เกษตรกรมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1942

สำหรับหลายคนที่ไม่รู้จัก “ปาเตล” เขาคือหนึ่งในผู้นำที่ร่วมขบวนการต่อสู้เรียกร้องเอกราชอินเดีย และหลังจากอินเดียได้รับเอกราชก็ขึ้นมาดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยคนแรก นับได้ว่าเป็นบุคคลสำคัญที่ทำให้อินเดียมีแผนที่ดังที่เราเห็นอยู่ทุกวันนี้

ปาเตลย้ำต่อตัวแทนเกษตรกรโคนมรายย่อยว่า พวกเขาควรสถาปนาสหกรณ์เป็นของตนเอง และทำการตลาดนมผ่านสมาคมสหกรณ์ของพวกเขาเอง สหกรณ์นี้ควรมีโรงงานพาสเจอร์ไรซ์เป็นของตนเอง ปาเตลแนะนำให้สหกรณ์ขอใบอนุญาตจัดตั้งสหกรณ์ หากถูกปฏิเสธ พวกเขาก็ควรปฏิเสธที่จะขายนมให้แก่พ่อค้าคนกลาง

ผู้ฟังเราคงเริ่มเดาออกแล้วบ้างว่า บรรยากาศการเรียกร้องเอกราชอินเดียปกคลุมอินเดียอย่างทั่วหน้า สำหรับชาวอินเดียการครองอินเดียโดยอังกฤษคือความอยุติธรรม บรรยากาศ ณ ขณะนี้กำลังนำไปสู่คุณค่าความคิดของทั้งปาเตลและเกษตรกรโคนมรายย่อย ที่ใคร่เน้นคือ การไม่ให้ความร่วมมือกับผู้เอารัดเอาเปรียบ เช่นเดียวกับการที่ผู้นำขบวนการชาตินิยมเรียกร้องเอกราชได้กระทำภายใต้การนำของมหาตมา คานธี

ปาเตลบอกด้วยว่า หากจำเป็นต้องนัดหยุดงาน ก็ต้องทำ และการนัดหยุดงานดังกล่าวจะสร้างความสูญเสียแก่เกษตรกร เพราะพวกเขาจะไม่สามารถขายนมได้เป็นระยะเวลาหนึ่ง หากพวกเขาพร้อมที่จะรับมือกับความสูญเสีย ปาเตลก็พร้อมที่จะเป็นผู้นำพวกเขา และแล้วผู้แทนเกษตรกรก็ยอมรับข้อเสนอของปาเตล

จากนั้นปาเตลได้ส่งโมราร์จีภาย เดซาย (Morarjibhai Desai) บุคคลที่ปาเตลไว้เนื้อเชื่อใจไปยังเขตเกฑาเพื่อจัดตั้งสหกรณ์นม และเตรียมการให้เกษตรกรโคนมรายย่อยนัดหยุดงานหากจำเป็น

นายเดซายจัดประชุมที่หมู่บ้านสมรรขา (Samarkha) เมื่อวันที่ 4 มกราคม ค.ศ. 1946 ที่ประชุมมีมติให้จัดตั้งสมาคมสหกรณ์ผู้ผลิตนมในแต่ละหมู่บ้านในเขตเกฑาเพื่อรวบรวมนมจากเกษตรกรที่เป็นสมาชิก ทั้งหมดจะรวมตัวกันเป็นสหภาพซึ่งจะเป็นเจ้าของโรงงานแปรรูปนม และรัฐบาลต้องซื้อนมจากสหภาพ หากไม่ทำเช่นนี้ เกษตรกรก็จะปฏิเสธที่จะขายนมให้แก่คนกลางในเขตเกฑา

ดังที่คาดได้ รัฐบาลปฏิเสธข้อเรียกร้องในการจัดตั้งสหกรณ์ เกษตรกรโคนมรายย่อยจึงนัดหยุดงาน ใช้เวลา 15 วัน ไม่ขายนมสักหยดให้แก่พ่อค้าคนกลาง ไม่มีนมจากอานันท์ไปถึงบอมเบย์ และโครงการนมบอมเบย์เกือบจะล่มสลายเลยก็ว่าได้

หลังจาก 15 วันผ่านไป ชาวอังกฤษที่ดูแลเรื่องนี้และรองของเขาก็ไปเยี่ยมอานันท์ ประเมินสถานการณ์และยอมรับข้อเรียกร้องของเกษตรกรโคนมรายย่อย

จดทะเบียนอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 14 ธันวาคม ค.ศ. 1946 ดังที่ได้กล่าวไว้ในช่วงต้นของรายการแล้ว บริษัทแห่งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออำนวยความสะดวกด้านการตลาดที่เหมาะสมสำหรับผู้ผลิตนมของเขต และสหภาพก็เริ่มพาสเจอร์ไรส์นมในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1948 เพื่อโครงการนมบอมเบย์ ขณะนั้นมีเกษตรกรเพียงไม่กี่รายในสมาคมสหกรณ์หมู่บ้านสองแห่งที่ผลิตนมได้ประมาณ 250 ลิตรต่อวัน

ภายในสิ้นปี ค.ศ. 1948 เกษตรกรโคนมรายย่อยจำนวน 432 คนได้เข้าร่วมสหภาพในระดับหมู่บ้าน ปริมาณนมที่สหภาพบริหารจัดการเพิ่มขึ้นเป็น 5,000 ลิตรต่อวัน ในช่วงแรกการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วนำมาซึ่งปัญหาร้ายแรงคือยิ่งเติบโตก็ยิ่งมีคนเข้าร่วม ยิ่งมีคนเข้าร่วมก็มีอุปทานนมมากขึ้น ปัญหาอุปทานมากเกินไปมักจะหนักหนามากในฤดูหนาว เพราะควายในฤดูหนาวให้นมมากกว่าฤดูร้อนถึง 2.5 เท่า และแล้วปัญหาเดิมก็กลับมาอีก เพราะเกษตรกรรายย่อยนำนมส่วนเกินไปขายให้พ่อค้าคนกลางในราคาถูก

ทางออกก็มีวิธีเดียวเท่านั้นคือต้องจัดการกับนมส่วนเกินให้ได้ วิธีจัดการกับนมส่วนเกินคือ ตั้งโรงงานเพื่อแปรรูปนมส่วนเกินให้เป็นผลิตภัณฑ์ เช่น เนยและนมผง

ตรรกะของขั้นตอนนี้ได้รับการยอมรับอย่างง่ายดายจากรัฐบาลบอมเบย์และรัฐบาลอินเดีย รัฐบาลอินเดียช่วยให้สหภาพได้รับความช่วยเหลือทางการเงินจากยูนิเซฟ และความช่วยเหลือจากรัฐบาลนิวซีแลนด์ภายใต้แผนโคลัมโบ

ความช่วยเหลือด้านเทคนิคจัดทำโดยองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (หรือ Food and Agriculture Organization of the United Nations – F.A.O.) โรงงานที่ใช้เงิน 5,000,000 รูปีก็ได้รับอนุมัติและรีบจัดการกับนมส่วนเกินโดยนำนมมาผลิตแปรรูปเป็นนมผงและเนย

โรงงานแห่งนี้วางศิลาฤกษ์วันที่ 15 พฤศจิกายน ค.ศ. 1954 โดย ดร. ราเชนทระ ประสาท (Dr. Rajendra Prasad) ประธานาธิบดีอินเดียในขณะนั้น โครงการนี้แล้วเสร็จภายในวันที่ 31 ตุลาคม ค.ศ. 1955 ผู้เปิดโรงงานคือยวาหระลาล เนห์รู (Jawaharlal Nehru) นายกรัฐมนตรีอินเดียในเวลานั้น

ผลิตภัณฑ์นมชนิดใหม่ช่วยเติมเต็มความทะเยอทะยานของสหกรณ์ในกลุ่มผู้ผลิตนม สหภาพแรงงานจึงจัดตั้งสมาคมสหกรณ์หมู่บ้านได้มากขึ้น และจัดการนมได้มากขึ้นทุกปี กิจกรรมนี้ยังนำมาซึ่งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีผลิตภัณฑ์นม เนื่องจากผลิตภัณฑ์ดังกล่าวได้รับการแปรรูปนมควายเป็นครั้งแรกในโลก

คำว่า “อมูล” มาจากคำภาษาสันสกฤต “อมุลยา” (Amulya) แปลว่า “อันหาค่ามิได้” คือมีค่ามากจนประมาณไม่ได้ ในปีต่อ ๆ มาอมูลได้ผลิตชีสและอาหารเด็กในเชิงพาณิชย์ขนาดใหญ่อีกครั้ง โดยแปรรูปนมควาย ซึ่งสร้างประวัติศาสตร์ให้แก่โลก

ปี ค.ศ. 1964 จุดเปลี่ยนประวัติศาสตร์ของโครงการพัฒนาผลิตภัณฑ์นมในอินเดีย ลาล บาฮาดูร ศาสตรี (Lal Bahadur Shastri) นายกรัฐมนตรีอินเดียในขณะนั้นได้เยือนอานันท์เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม เพื่อเปิดโรงงานอาหารสัตว์ ศาสตรีใช้เวลาทั้งคืนร่วมกับเกษตรกรในเขตเกฑา และสัมผัสกับประสบการณ์ความสำเร็จของเกษตรกรนมควายรายย่อย

ศาสตรีได้แสดงความยินดีกับนายกูเรียน (Kurien) ผู้จัดการทั่วไปของอมูล และได้แสดงความเห็นด้วยว่า หากทั้งประเทศนำอมูลโมเดลไปใช้ก็จะทำให้สภาพเศรษฐกิจสังคมของประชาชนอินเดียเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีได้ ความคิดเห็นของศาสตรีนำไปสู่การสถาปนา The National Dairy Development Board (NDDB) ณ อานันท์ ในปี ค.ศ. 1965

ปี 1969-70 NDDB ได้ออกโครงการพัฒนาผลิตภัณฑ์นมสำหรับอินเดีย เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในชื่อ "Operation Flood" หรือ “White Revolution” โครงการ Operation Flood แม้กระทั่งทุกวันนี้ยังคงเป็นโครงการพัฒนาผลิตภัณฑ์นมที่ใหญ่ที่สุดในโลก ปฏิเสธมิได้ว่าอมูลเป็นโมเดล เป็นแบบจำลองที่ทำให้อินเดียกลายเป็นประเทศผู้ผลิตนมที่ใหญ่ที่สุดในโลก

รายได้ของอมูลในปีงบประมาณ 2023 เพิ่มขึ้นร้อยละ 18.5 คิดเป็นประมาณ 7,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ซึ่งต้องบอกเลยว่า ผลิตภัณฑ์ของอมูลไว้ใจได้จริง ๆ คือนอกจากจะอร่อยแล้ว ยังเป็นบรรทัดฐานสำหรับผลิตภัณฑ์ของบริษัทอื่นด้วย

เท่าที่นับได้จากเว็บไซต์ของอมูล ผลิตภัณฑ์ทั้งหมดของอมูลมี 27 รายการ ได้แก่
(1) เนย
(2) นม
(3) จำพวกทาให้ทั่วลงบนขนมปังหรือแครกเกอร์ หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า “bread spread”
(4) ชีสรสชาติต่าง ๆ
(5) ชีสนมเปรี้ยวชนิดหนึ่ง หรือที่เรียกว่า “paneer”
(6) ดะฮี (dahi) หรือนมเปรี้ยว
(7) ซอสชีส (cheese sauce) หรือชีสดิป
(8) เครื่องดื่ม เช่น นมรสต่าง ๆ หรือลาสซี่ (Lassi) เครื่องดื่มเย็นที่ทำจากโยเกิร์ตปั่น เป็นต้น
(9) ผลิตภัณฑ์จำพวกออร์แกนิก ซึ่งมีทั้งข้าว แป้ง ถั่ว และอื่น ๆ
(10) ผลิตภัณฑ์โปรตีน เช่น นมหรือนมเปรี้ยวที่มีโปรตีนสูง
(11) ไอศกรีม ซึ่งรายการนี้บอกได้เลยว่าอ่านไม่ครบ เพราะเยอะมากจริง ๆ
(12) เนยใส หรือฆี (Ghee)
(13) นมผง
(14) ช็อคโกแลต
(15) ครีมสด
(16) นมข้นหวาน
(17) อาหารแช่แข็ง มี 2 รายการ คือ เฟรนซ์ฟรายส์ และพิซซ่า
(18) อาหารจำพวกมอลต์
(19) จำพวกเบเกอรี่ ที่ดัง ๆ ก็พวกคุกกี้
(20) พวกถั่วทาขนมปัง
(21) พัฟเฟิล หรือของทานเล่นเค็มมันทั้งหลาย
(22) ของหวาน เช่น กุหลาบจามุน (Gulab Jamun)
(23) น้ำยาปรับขนมปัง มีไว้เพิ่มความเสถียรในการหมักขนมปังและขยายแป้งในเตาอบ ทำให้ขนมปังมีเนื้อเนียนและเต็มอิ่ม
(24) อมูลปัญจามฤต (Amul Panchamrit) ขนมที่ทำเพื่อถวายแด่พระเจ้าและบริโภคเป็นประสาท (prasada)
(25) ครีมเปรี้ยว
(26) อาหารโค
(27) สูตรอาหาร ซึ่งสามารถอ่านได้ในเว็บไซต์ของอมูล

ท่านผู้ฟังครับ เราทั้งสองไม่ได้รับเงินจากบริษัทอมูลแต่อย่างใดนะครับ เจตนาของเราทั้งสองคือนำเรื่องราวที่น่าสนใจเกี่ยวกับอินเดียมานำเสนอให้ท่านผู้ฟังเท่านั้น
.
รายการปกิณกะอินเดีย วันเสาร์ 10.30 น. Chula Radio
รศ.สุรัตน์ โหราชัยกุล ภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ และ ศูนย์อินเดียศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ ณัฐ วัชรคิรินทร์ นักวิชาการอิสระ