มองความสัมพันธ์อินเดีย-ปากีสถานผ่านระเบียงกัรตาร์ปูร์

เพลงประกอบภาพยนตร์ Roy ฉายในปี 2015 กำกับโดย Debutant Vikramjit Singh ขับร้องโดย Kanika Kapoor, Meet Bros Anjjan

สื่อมักจะสำแดงความสัมพันธ์ระหว่างอินเดียกับปากีสถานในแง่ลบ คือมักเป็นเรื่องของความขัดแย้ง แต่ในความเป็นจริง ท่ามกลางความขัดแย้งก็ยังมีเรื่องดีไม่น้อยเลย มีเรื่องการค้าระหว่างกัน การเดินทางข้ามไปมาของประชาชน รวมถึงเรื่อง ระเบียงกัรตาร์ปูร์ ที่เปิดเมื่อ 12 พฤศจิกายนที่ผ่านมา

• ในอดีตทั้งสองประเทศนี้ประกอบเป็นอนุทวีปอินเดีย แต่ก่อนการจบสิ้นจักรวรรดิอังกฤษก็ได้ประจักษ์ถึงความขัดแย้งระหว่างฮินดูและซิกข์ในฝ่ายหนึ่ง กับมุสลิมอีกฝ่ายหนึ่ง มูลเหตุสำคัญของความขัดแย้งมาจากการแบ่งแยกและปกครองของจักรวรรดิอังกฤษ หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า Divide and Rule หรือ Divide and Conquer ภาษาละตินใช้คำว่า divide et impera วลีนี้มักจะสัมพันธ์กับงานเขียนของ Niccolo Machiavelli ในหนังสือ The Art of War น่าจะตีพิมพ์ประมาณ ค.ศ. 1521 แต่ในความเป็นจริงอาจย้อนกลับไปถึงสมัยกรีกได้

• วิธีที่จักรวรรดิอังกฤษทำคือ เข้าข้างฮินดูกับมุสลิมสลับสับเปลี่ยนไปมา

• ในที่สุดนำไปสู่การแบ่งอนุทวีปอินเดียที่เหลือเป็น 2 ประเทศ คือ อินเดียกับปากีสถาน ในปากีสถานแบ่งเป็นปากีสถานตะวันตกกับตะวันออก

• การแยกออกจากกัน The Partition ในปี 1947 เป็นการแยกออกจากกันที่นองเลือดและเป็นการปักหมุดของความขัดแย้ง นับตั้งแต่ปี 1947 เป็นต้นมา อินเดียกับปากีสถานรบกันทั้งหมด 4 ครั้ง (ปี 1947 1965 1971 และ 1999) ยังไม่รวมถึงการปะทะกันอีกไม่รู้กี่ครั้ง

• การแบ่งอนุทวีปเป็นอินเดียและปากีสถานเป็นไปตามความคิดที่อิงกับกรอบรัฐชาติ หมายความว่า วัฒนธรรม ญาติพี่น้อง และอื่นๆ ถูกแบ่งออกไปสังกัดประเทศ ปัญหาระหว่างอินเดียกับปากีสถานที่พบอยู่คือเรื่องของแคชเมียร์ และเหตุการณ์อื่นๆ ที่ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างทั้งสองไม่อาจลงรอยได้ ผนวกกับการเมืองแบบภูมิรัฐศาสตร์ที่เข้ามา โดยเฉพาะในปัจจุบันที่อินเดียมีเพื่อนแบบสหรัฐ ส่วนปากีสถานมีเพื่อนแบบจีน ทำให้ปัญหามันสลับซับซ้อนมากกว่าเดิม

แคว้นปัญจาบ นอกจากมีชาวฮินดูและมุสลิมแล้ว ยังมีเรื่องศาสนาซิกข์ด้วย

• เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน ค.ศ. 2019 เป็นวันฉลองครบรอบ 550 ปีชาตกาลท่านคุรุนานัก (เกิดวันที่ 15 เมษายน ค.ศ 1469 ถึงแก่กรรมวันที่ 22 กันยายน ค.ศ. 1539) ทั้งอินเดียและปากีสถานอนุญาตให้ชาวซิกข์เดินทางเข้าประเทศปากีสถานไปเยือน สถานที่สำคัญทางศาสนาของชาวซิกข์ นั่นคือ Gurdwara Darbar Sahib Kartarpur ตั้งอยู่ที่เขต Narowal ในปัญจาบฝั่งปากีสถาน ประมาณ 4.7 กิโลเมตรจากอินเดีย วัดซิกข์แห่งนี้เป็นสถานที่ที่คุรุนานักใช้รวมชุมชนหลังจากเดินทางไปที่ต่างๆ ท่านใช้เวลาอยู่ที่นี้เป็นเวลา 18 ปี ก่อนถึงแก่กรรม จริงๆ แล้วในปากีสถานมีวัดซิกข์ทั้งหมดประมาณ 70 แห่ง มีประมาณ 13-14 แห่งที่ได้รับการบูรณะ บางแห่งถูกทำลาย บางแห่งถูกผนวกรวมเป็นศาลเจ้าแบบซูฟีโดยร่องรอยความเป็นซิกข์แทบจะหายหมด ใน 13-14 แห่งนี้มีหลายแห่งที่สำคัญมากเป็นพิเศษรวมถึง Gurdwara Janam Asthan หรือ Nankana Saheb ตั้งอยู่ประมาณ 75 กิโลเมตรจากเมืองลาฮอร์ ซึ่งเป็นสถานที่เกิดของท่านคุรุนานัก บิดาผู้ก่อตั้งศาสนาซิกข์

• ในอดีตชาวซิกข์สามารถไปวัดซิกข์ Gurdwara Darbar Sahib Kartarpur นี้ได้ แต่ต้องเดินทางประมาณ 125 กิโลเมตรเพื่ออ้อมเข้าทางลาฮอร์

• การเปิดระเบียงกัรตาร์ปูร์ได้รับความชื่นชมจากชาวซิกข์ไม่น้อย ความคิดเรื่องเปิดเส้นทางนี้มีมาตั้งแต่อดีตนายกรัฐมนตรีอินเดีย นายอตัล พิหารี วัชปายี ที่ได้เสนอไว้ครั้งแรกในเดือนกุมภาพันธ์ค.ศ. 1999

• นายอิมราน ข่าน นายกปากีสถาน เชื่อว่านี่คือ “ถนนสู่ความมั่งคั่งและอนาคตอันสดใสของคนรุ่นถัดไปอยู่ตรงสันติภาพ” นายนเรนดรา โมดี เปรียบถนนนี้คล้ายกับการทำลายกำแพงเบอร์ลิน และให้ความเห็นว่าระเบียงนี้อาจช่วยทำให้ภาวะตึงเครียดระหว่างทั้งสองประเทศลดลงได้

• แต่นักวิชาการและนักวิเคราะห์ด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศบางคนมองว่า ทั้งสองประเทศจำต้องเอาใจชาวซิกข์ นั่นคือ โมดีคงหนีไม่ได้กับกระแสที่ชาวซิกข์ประสงค์ต้องการเห็นระเบียงนี้เกิดขึ้นจริง ในขณะที่ปากีสถานก็มีความสัมพันธ์กับชาวซิกข์ในฝั่งอินเดีย และพร้อมให้โลกเห็นว่าตนไม่ได้ปิดกั้นเรื่องราวดีๆ ว่าด้วยความประสงค์ของผู้คนในเรื่องศาสนา โดยเฉพาะมีความประสงค์จะให้ปากีสถานมีภาพลักษณ์สังคมพหุวัฒนธรรม

• นักวิเคราะห์บางคนมองว่าระเบียงนี้แลดูขัดแย้งกับความมั่นคงของอินเดีย เพราะปัญจาบในฝั่งอินเดียเคยเรียกร้องการแบ่งแยกดินแดน และกลุ่มแบ่งแยกดินแดนก็ได้รับการสนับสนุนจากภายนอก รวมถึงปากีสถานด้วย เช่น ในวันที่ 6 มกราคม ค.ศ. 2015 ที่มีการจับกุมตัว นาย Gurmeet Singh หรือ Jagtar Singh Tara เพื่อขึ้นศาลที่กรุงเทพฯ นายคนนี้คือผู้ต้องคดีสังหารนาย Beant Singh มุขมนตรีแห่งปัญจาบที่พยายามปราบกลุ่มติดอาวุธ Khalistan คือกลุ่มที่ประสงค์จะแบ่งแยกดินแดน ประเด็นสำคัญอยู่ตรงที่นาย Gurmeet Singh ถูกจับกุมที่บ้านพักของ นาย Ali Alat ที่บางละมุง และนาย Ali Alat เป็นผู้ถือสัญชาติปากีสถาน
.
รายการปกิณกะอินเดีย
สุรัตน์ โหราชัยกุล และ ณัฐ วัชรคิรินทร์ ศูนย์อินเดียศึกษาแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย